যজুর্বেদ ১৩/৪৭

इ॒मं मा हि॑ꣳसीर्द्वि॒पादं॑ प॒शुꣳ स॑हस्रा॒क्षो मेधा॑य ची॒यमा॑नः। 

म॒युं प॒शुं मेध॑मग्ने जुषस्व॒ तेन॑ चिन्वा॒नस्त॒न्वो निषी॑द। 

म॒युं ते॒ शुगृ॑च्छतु॒ यं द्वि॒ष्मस्तं ते॒ शुगृ॑च्छतु॥

 ইমম্ মা হিঁ সীর্দ্বিপাদম্ পশুঁ সহস্রাক্ষো মেধায় চীয়মানঃ।

ময়ুম্ পশুঁ মেধমগ্ন জুষস্ব তেন চিন্বানস্তন্বো নি স্বীদ।

ময়ুম্ তে শুগৃচ্ছতু য়ম্ দ্বিস্মস্তম্ তে শুগৃচ্চতু।।যজুর্বেদ-১৩/৪৭

পদার্থ-হে ( অগ্নে) মনুষ্যের জন্মকে প্রাপ্ত হয়ে ( মেধায়) সুখ প্রাপ্তির জন্য ( চীয়মানঃ) বর্দ্ধমান ( সহস্ররক্ষঃ) অসংখ্য দৃষ্টিযুক্ত রাজন! তুমি ( ইদম্) এই ( দ্বিপাদম্) দুই পদযুক্ত মনুষ্যাদি এবং ( মেধম্) পবিত্রকারক ফলপ্রদ ( ময়ুম্) বন্য ( পশুম্) গবাদি পশু জীবকে ( মা) না ( হীংসীঃ) মারিও। সেই ( পশুম্) পশুর ( জুষস্ব) সেবা কর ( তেন) সেই পশু দ্বারা ( চিন্বানঃ) বর্দ্ধমান তুমি ( তন্বঃ) শরীরে ( নিষীদ) নিরন্তর স্থির হও এই ( তে) তোমার হইতে ( শুক্) শোক ( ময়ুম্) শস্যাদি বিনাশক বন্য পশুকে ( ঋচ্ছতু) প্রাপ্ত হোক ( তে) তোমার ( য়ম্) যে শত্রুকে আমরা ( দ্বিষ্মঃ) দ্বেষ করি ( তম্) তাহাকে ( শুক্) শোক ( ঋচ্চতু) প্রাপ্ত হোক।

ভাবার্থ-কোন মনুষ্য সকলের উপকারী পশুদিগকে কখনও হত্যা করিবে না কিন্তু তাতের উত্তম প্রকার রক্ষা করিবে এবং তাদের দ্বারা উপকার লইয়া সকল মনুষ্যকে আনন্দ দান করিবে। যে বন্য পশু দ্বারা গ্রামের পশু,কৃষি ও মনুষ্যের ক্ষতি হয় উহাদিগকে রাজপুরুষ মারিবে বা বন্ধন করিয়া রাখিবে।।

पदार्थ -
हे (अग्ने) अग्नि के समान मनुष्य के जन्म को प्राप्त हुए (मेधाय) सुख की प्राप्ति के लिये (चीयमानः) बढ़े हुए (सहस्राक्षः) हजारह प्रकार की दृष्टि वाले राजन्! तू (इमम्) इस (द्विपादम्) दो पग वाले मनुष्यादि और (मेधम्) पवित्रकारक फलप्रद (मयुम्) जंगली (पशुम्) गवादि पशु जीव को (मा) मत (हिंसीः) मारा कर, उस (पशुम्) पशु की (जुषस्व) सेवा कर, (तेन) उस पशु से (चिन्वानः) बढ़ता हुआ तू (तन्वः) शरीर में (निषीद) निरन्तर स्थिर हो, यह (ते) तेरे से (शुक्) शोक (मयुम्) शस्यादिनाशक जंगली पशु को (ऋच्छतु) प्राप्त होवे (ते) तेरे (यम्) जिस शत्रु से हम लोग (द्विष्मः) द्वेष करें, (तम्) उसको (शुक्) शोक (ऋच्छतु) प्राप्त होवे॥

भावार्थ - कोई भी मनुष्य सब के उपकार करनेहारे पशुओं को कभी न मारे, किन्तु इनकी अच्छे प्रकार रक्षा कर और इन से उपकार ले के सब मनुष्यों को आनन्द देवे। जिन जंगली पशुओं से ग्राम के पशु, खेती और मनुष्यों की हानि हो, उनको राजपुरुष मारें और बन्धन करें॥