যজুর্বেদ ১৩/৫০

इ॒ममू॑र्णा॒युं वरु॑णस्य॒ नाभिं॒ त्वचं॑ पशू॒नां द्वि॒पदां॒ चतु॑ष्पदाम्। 

त्वष्टुः॑ प्र॒जानां॑ प्रथ॒मं ज॒नित्र॒मग्ने॒ मा हि॑ꣳसीः पर॒मे व्यो॑मन्। 

उष्ट्र॑मार॒ण्यमनु॑ ते दिशामि॒ तेन॑ चिन्वा॒नस्त॒न्वो निषी॑द। 

उष्ट्रं॑ ते॒ शुगृ॑च्छतु॒ यं द्वि॒ष्मस्तं ते॒ शुगृ॑च्छतु॥

ইমমূর্ণায়ুম্ বরুণস্য নাভিম্ ত্বচম্ পশূনাম্ দ্বিপদাম্ চতুস্পদাম্।

ত্বষ্টম্ প্রজানাম্ প্রথমম্ জনিত্রমগ্নে মা হিঁ সীঃ পরমে ব্যোমন্।

উষ্ট্রমারণ্যমনু তে দিশামি তেন চিন্বানস্তন্বো নি ষীদ।

উষ্টম্ তে শুগৃচ্ছতু য়ম্ দ্বিষ্মস্তম্ তে শুগৃচ্ছতু।। যজুর্বেদ-১৩/৫০

পদার্থ-হে ( অগ্নে) বিদ্যা প্রাপ্ত রাজন! তুমি ( বরুণস্য) প্রাপ্ত হওয়ার যোগ্য শ্রেষ্ঠ সুখের ( নাভিম্) সংযোগকারী ( ইমম্) এই ( দ্বিপাদম্) দুই পদযুক্ত মনুষ্য,পক্ষী আদি ( চতুস্পদাম্) চারি পদযুক্ত ( পশূনম্) গাভি আদি পশুকে ( ত্বচম্) চর্মের দ্বারা আচ্ছাদনকারী এবং ( ত্বষ্টুঃ) সুখপ্রকাশক ঈশ্বরকে ( প্রজানাম্) প্রজাদিগের ( প্রথমম্) আদি ( জনিত্রম্) উৎপত্তির নিমিত্ত ( পরমে) উত্তম ( ব্যোমন্) আকাশে বর্তমান ( ঊর্ণায়ুম্) মেষ আদিকে ( মা হীংষীঃ) মারিও না। ( তে) তোমার জন্য আমি ঈশ্বর ( য়ম্) যে ( আরণ্যম্) বন্য ( ঊষ্ট্রম্) হিংসক ঊটকে ( অনুদিশামি) বলিতেছি ( তেন) তাহা হইতে সুরক্ষিত অন্নাদি দ্বারা ( চিন্বানঃ) বর্দ্ধমান ( তন্বঃ) শরীরে ( নিষীদ) নিবাস কর। ( তে) তোমার ( শুক্) শোক,সেই বন্য ঊটকে ( ঋচ্ছতু) প্রাপ্ত হেক এবং যে দ্বেষীব্যক্তি সহিত আমরা ( দ্বিষ্মঃ) অপ্রীতি করি ( তম্) তাহাকে ( তে) তোমার ( শুক্) শোক ( ঋচ্ছতু) প্রাপ্ত হোক।

ভাবার্থ-হে রাজন! যে সব মেষাদির লোম ও ত্বক মনুষ্যাদিগের সুখের জন্য হয় এবং যে ঊট ভার উঠািয়া মনুষ্যকে সুখ প্রদান করে তাদেরকে যে দুষ্ট ব্যক্তিরা হত্যা করতে চাহে তাহাদিগকে সংসারের দুঃখদায়ী মনে করিবে এবং তাহাদিগকে দন্ড দেওয়া উচিত এবং যে বন্য ঊট ক্ষতিকারক হয় তাদেরকেও দন্ড দেওয়া উচিত।।

पदार्थ -
हे (अग्ने) विद्या को प्राप्त हुए राजन्! तू (वरुणस्य) प्राप्त होने योग्य श्रेष्ठ सुख के (नाभिम्) संयोग करनेहारे (इमम्) इस (द्विपदाम्) दो पगवाले मनुष्य, पक्षी आदि (चतुष्पदाम्) चार पगवाले (पशूनाम्) गाय आदि पशुओं की (त्वचम्) चमड़े से ढांकने वाले और (त्वष्टुः) सुखप्रकाशक ईश्वर की (प्रजानाम्) प्रजाओं के (प्रथमम्) आदि (जनित्रम्) उत्पत्ति के निमित्त (परमे) उत्तम (व्योमन्) आकाश में वर्त्तमान (ऊर्णायुम्) भेड़ आदि को (मा हिंसीः) मत मार (ते) तेरे लिये मैं ईश्वर (यम्) जिस (आरण्यम्) बनैले (उष्ट्रम्) हिंसक ऊंट को (अनुदिशामि) बतलाता हूं, (तेन) उससे सुरक्षित अन्नादि से (चिन्वानः) बढ़ता हुआ (तन्वः) शरीर में (निषीद) निवास कर (ते) तेरा (शुक्) शोक उस जंगली ऊंट को (ऋच्छतु) प्राप्त हो और जिस द्वेषीजन से हम लोग (द्विष्मः) अप्रीति करें (तम्) उसको (ते) तेरा (शुक्) शोक (ऋच्छतु) प्राप्त होवे॥५०॥

भावार्थ - हे राजन्! जिन भेड़ आदि के रोम और त्वचा मनुष्यों के सुख के लिये होती हैं और जो ऊंट भार उठाते हुए मनुष्यों को सुख देते हैं, उनको जो दुष्टजन मारा चाहें, उनको संसार के दुःखदायी समझो और उनको अच्छे प्रकार दण्ड देना चाहिये और जो जंगली ऊंट हानिकारक हों, उन्हें भी दण्ड देना चाहिये॥५०॥