देवता: मित्रादयो लिङ्गोक्ताः ऋषि: दीर्घतमा औचथ्यः छन्द: विराट्त्रिष्टुप् स्वर: धैवतः
यत्ते॒ गात्रा॑द॒ग्निना॑ प॒च्यमा॑नाद॒भि शूलं॒ निह॑तस्याव॒धाव॑ति। मा तद्भूम्या॒मा श्रि॑ष॒न्मा तृणे॑षु दे॒वेभ्य॒स्तदु॒शद्भ्यो॑ रा॒तम॑स्तु ॥
ऋग्वेद १.१६२.११
"যত্তে গাত্রাদগ্নিনা পচ্যমানাদিভি শূলং নিহতস্যাবধাবতি। মা তদ্ভুম্যামা শ্রিষন্মা তৃণেষু দেবভ্যস্তদুশদ্ভ্যো রাতমস্তু।।"-{ঋগ্বেদ ১।১৬২।১১}
পদার্থঃ-হে বিদ্যান! (নিহতস্যা) ক্রমাগত চলমান [নি পূর্বক হন ধাতুর অর্থে, হন= গতি ] (তে) আপনার (অগ্নিনা) ক্রোধাগ্নি তে (পচ্যমানাত্) তপ্ত হয়ে (গাত্রত্) হাত দ্বারা (যত্) যা শত্রুর সামনে বেদনাদায়ক, পীড়াদায়ক (অব, ধাবতি) যে অস্ত্র (অভি, শুলাম্) যা চালানো হয় (তত্) ঐ (ভুম্যম্) মাটিতে (মা, আ, শ্রিষত্) না লাগে বা লাগে (ত্রিণেশু) ঘাসে (মা) মতামতের উপর নির্ভরশীল, কিন্তু (উশদম্ভঃ) নিজ পদার্থের প্রতি ইচ্ছাকারী (দেবভ্য) দিব্য গুণী শত্রুর জন্য (রাতম্) অর্পনকৃত হোক (অস্তু)।
पदार्थान्वयभाषाः -हे विद्वान् ! (निहतस्य) निरन्तर चलायमान हुए (ते) तुम्हारे (अग्निना) क्रोधाग्नि से (पच्यमानात्) तपाये हुए (गात्रात्) हाथ से (यत्) जो शस्त्र (अभि, शूलम्) लखके शूल के समान पीड़ाकारक शत्रु के सम्मुख (अव, धावति) चलाया जाता है (तत्) वह (भूम्याम्) भूमि में (मा, आ, श्रिषत्) न गिरे वा लगे और वह (तृणेषु) घासादि में (मा) मत आश्रित हो किन्तु (उशद्भ्यः) आपके पदार्थों की चाहना करनेवाले (देवेभ्यः) दिव्य गुणी शत्रु के लिये (रातम्) दिया (अस्तु) हो ॥
ভাবার্থঃ-শক্তিশালী বিদ্বান পুরুষদের একটি চিন্তা নিয়ে যুদ্ধে অস্ত্র চালানো উচিত, যাতে রাগে ব্যবহৃত অস্ত্রটি মাটিতে না পড়ে, তবে যেন কেবল শত্রুদের হত্যা করে।
भावार्थभाषाः -बलिष्ठ विद्वान् मनुष्यो को चाहिये कि संग्राम में शस्त्र चलाने के समय विचारपूर्वक ही शस्त्र चलावें, जिससे क्रोधपूर्वक चला शस्त्र भूमि आदि में न पड़े किन्तु शत्रुओं को ही मारनेवाला हो ॥ -स्वामी दयानन्द सरस्वती
👆
Posts
No comments:
Post a Comment
ধন্যবাদ