ঋগ্বেদ ১০/১৯১/৩

ऋषि: - संवननः देवता - संज्ञानम् छन्दः - त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः

সমানো মন্ত্রঃ সমিতিঃ সমানী সমানং মনঃ সহ চিত্তমেষাম। 

সমানং মন্ত্রমভি মন্ত্রয়ে বঃ সমানেন বো হবিষা জুহোমি ॥ ঋগ্বেদ ১০।১৯১।৩

পদার্থঃ—( মন্ত্রঃ ) তোমাদের মত (সমানঃ ) এক হউক (সমিতিঃ) মিলন ভূমি (সমানী ) এক হউক (মনঃ সমানম্ ) মন এক হউক ( এষাংচিত্তং সহ ) ইহাদের চিত্ত সকলের সঙ্গে হউক (বঃ ) তোমাদের সকলকে (সমানং মন্ত্রম ) একই মন্ত্রে (অভি মন্ত্রয়ে) যক্ত করিয়াছি (বঃ) তোমাদের সকলকে (সমানেন হবিষা ) একই প্রকারের অন্ন ও উপভোগ (হোমি ) প্রদান করিতেছি। 

বঙ্গানুবাদ :-তোমাদের সকলের মত এক হউক, মিলন ভূমি এক হউক, মন, এক হউক, সকলের চিত্র সম্মিলিত হউক, তোমাদের সকলকে একই মন্ত্রে সংযাক্ত করিয়াছি, তোমাদের সকলের জন্য অন্ন ও উপভোগ একই প্রকারের দিয়াছি। 

स्वर सहित पद पाठ

स॒मा॒नः । मन्त्रः॑ । सम्ऽइ॑तिः । स॒मा॒नी । स॒मा॒नम् । मनः॑ । स॒ह । चि॒त्तम् । ए॒षा॒म् । स॒मा॒नम् । मन्त्र॑म् ॥

स्वर रहित पद पाठ

समानः । मन्त्रः । सम्ऽइतिः । समानी । समानम् । मनः । सह । चित्तम् । एषाम् । समानम् । मन्त्रम् । अमि । मंत्रये । वः । समानेन । वः । हविषा । जुहोमि ॥

स्वर रहित मन्त्र

समानो मन्त्र: समितिः समानी समानं मन: सह चित्तमेषाम् । 

समानं मन्त्रमभि मन्त्रये वः समानेन वो हविषा जुहोमि ॥

पदार्थ -
(मन्त्रः समानः) तुम्हारा विचार समान हो (समितिः समानी) सम्प्राप्ति या कार्यप्रवृत्ति समान हो (एषां-समानं मनः) इनका तुम्हारा समान मन्त्र (चित्तं सह) साथ चित्त भी समान हो (वः समानं मन्त्रम्) तुम्हारे समान मन्त्र को (अभिमन्त्रये) सम्पादित करता हूँ, बनाता हूँ (वः) तुम्हें (समानेन हविषा) समान प्रार्थनोपासन कर्म से (जुहोमि) अपनाता हूँ ॥

पदार्थः -
(मन्त्रः समानः) युष्माकं विचारः समानो भवेत् (समितिः समानी) सम्प्राप्तिः कार्यप्रवृत्तिर्वा-समानी भवतु (एषां समानं मनः-चित्तं सह) एतेषां युष्माकं मनः समानं चित्तं समानमस्तु, मन्तव्यं चिन्तनीयमेकं भवतु (वः समानं मन्त्रम्-अभिमन्त्रये) युष्मभ्यं समानं मन्त्रं खल्वभ्याह्वये सम्पादयामि (वः समानेन हविषा जुहोमि) युष्मान् समानेन प्रार्थनोपासनकर्मणा स्वीकरोमि ॥

भावार्थ - मनुष्यों के समान विचार, कार्यप्रवृत्ति समान, मन और चित्त समान होने चाहिये तथा स्तुति, प्रार्थना, उपासना समान होनी चाहिये ॥