যজুর্বেদ ২/২১ - ধর্ম্মতত্ত্ব

ধর্ম্মতত্ত্ব

ধর্ম বিষয়ে জ্ঞান, ধর্ম গ্রন্থ কি , হিন্দু মুসলমান সম্প্রদায়, ইসলাম খ্রীষ্ট মত বিষয়ে তত্ত্ব ও সনাতন ধর্ম নিয়ে আলোচনা

धर्म मानव मात्र का एक है, मानवों के धर्म अलग अलग नहीं होते-Theology

সাম্প্রতিক প্রবন্ধ

Post Top Ad

স্বাগতম

14 October, 2022

যজুর্বেদ ২/২১

 ऋषि: - वामदेव ऋषिःदेवता - प्रजापतिर्देवताछन्दः - भूरिक् ब्राह्मी बृहती,स्वरः - मध्यमः

বেদোऽসি য়েন ত্বং দেব বেদ দেবেভ্যো বেদোऽভবস্তেন মহাং বেদো ভূয়াঃ । 

দেবা গাতুবিদো গাতুং বিত্তা গাতুমিত । 

মনসম্পতऽইমং দেব যজ্ঞং স্বাহা বার্তে ধাঃ ৷৷

পদার্থ :- হে (দেব) শুভগুণ প্রদাতা জগদীশ্বর ! (ত্বম্) আপনি (বেদঃ) চরাচর জগতের জ্ঞাতা (অসি) হয়েন। সর্ব জগৎকে (বেদ) জানেন তথা (য়েন) যে বিজ্ঞান বা বেদ বলে (দেবেভ্যঃ) বিদ্বাদিগের জন্য (বেদঃ) পদার্থ জ্ঞাতা (অভবঃ) হন্ (তেন) সেই বিজ্ঞানের প্রকাশ দ্বারা আপনি (মহাম্) আমার জন্য যাহা আমি বিশেষ জ্ঞানের ইচ্ছা করিতেছি (বেদঃ) বিজ্ঞান প্রদাতা (ভূয়াঃ) হউন। হে (গাতুবিদঃ) স্তুতিবিদ্ (দেবাঃ) বিদ্বানগণ! যে বেদ দ্বারা মনুষ্য সকল বিদ্যাগুলিকে জানে তাহা দ্বারা তোমরা (গাতুম্) বিশেষ জ্ঞান (বিত্ত্বা) প্রাপ্ত হইয়া (গাতুম্) প্রশংসা করিবার যোগ্য বেদকে (ইত) প্রাপ্ত হও। হে (মনসস্পতে) বিজ্ঞানের পালক (দেব) সর্বজগৎ প্রকাশক পরমেশ্বর আপনি (ইমম্) প্রত্যক্ষ অনুষ্ঠান করিবার যোগ্য (য়জ্ঞম্) ক্রিয়াকান্ড দ্বারা সিদ্ধ হওয়ার যজ্ঞরূপ সংসারকে (স্বাহা) ক্রিয়ার অনুকূল (বাতে) পবনের মধ্যে (ধাঃ) স্থিত করুন। হে বিদ্বানগণ। সেই বিজ্ঞান হইতে বিশেষ জ্ঞান প্রদাতা পরমেশ্বরেরই নিত্য উপাসনা কর ৷৷
ভাবার্থ :- হে বিদ্বান্ মনুষ্যগণ। তোমাদের নিকট যে বেদজ্ঞাতা পরমেশ্বর বেদবিদ্যা প্রকাশিত করিয়াছেন তাহারই উপাসনা করিয়া সেই বেদ বিদ্যা জ্ঞাত হইয়া এবং ক্রিয়াকান্ডের অনুষ্ঠান করিয়া সকলের হিত সম্পাদন করা উচিত। কেননা বেদের বিজ্ঞান ব্যতীত এবং তাহাতে কথিত যে যে কর্ম তাহা না করিয়া মনুষ্য কখনও সুখী হইতে পারে না। তোমরা বেদবিদ্যা দ্বারা সকলের সাক্ষী ঈশ্বরদেবকে সর্বত্র ব্যাপক মানিয়া নিত্য ধর্মে স্থিত থাক ৷৷

स्वर सहित पद पाठ

वे॒दः। अ॒सि॒। येन॑। त्वम्। दे॒व॒। वे॒द॒। दे॒वेभ्यः॑। वे॒दः। अभ॑वः। तेन॑। मह्य॑म्। वे॒दः॒। भू॒याः॒। देवाः॑। गा॒तु॒वि॒द॒ इति॑ गातुऽविदः। गा॒तुम्। वि॒त्त्वा। गा॒तुम्। इ॒त॒। मन॑सः। प॒ते॒। इ॒मम्। दे॒व॒। य॒ज्ञम्। स्वाहा॑। वाते॑। धाः॒ ॥२१॥


स्वर रहित मन्त्र

वेदोसि येन त्वन्देव वेद देवेभ्यो वेदो भवस्तेन मह्यँवेदो भूयाः । देवा गातुविदो गातुँवित्त्वा गातुमित । मनसस्पतऽइमन्देव यज्ञँस्वाहा वाते धाः ॥


स्वर रहित पद पाठ

वेदः। असि। येन। त्वम्। देव। वेद। देवेभ्यः। वेदः। अभवः। तेन। मह्यम्। वेदः। भूयाः। देवाः। गातुविद इति गातुऽविदः। गातुम्। वित्त्वा। गातुम्। इत। मनसः। पते। इमम्। देव। यज्ञम्। स्वाहा। वाते। धाः॥

पदार्थ -
हे (देव) शुभ गुणों के देनेहारे जगदीश्वर! (त्वम्) आप (वेदः) चराचर जगत् के जानने वाले (असि) हैं, सब जगत् को (वेद) जानते हैं तथा (येन) जिस विज्ञान वा वेद से (देवेभ्यः) विद्वानों के लिये (वेदः) पदार्थों के जानने वाले (अभवः) होते हैं, (तेन) उस विज्ञान के प्रकाश से आप (मह्यम्) मेरे लिये, जो कि मैं विशेष ज्ञान की इच्छा कर रहा हूं, (वेदः) विज्ञान देने वाले (भूयाः) हूजिये। हे (गातुविदः) स्तुति के जानने वाले (देवाः) विद्वानो! जिस वेद से मनुष्य सब विद्याओं को जानते हैं, उससे तुम लोग (गातुम्) विशेष ज्ञान को (वित्त्वा) प्राप्त होकर (गातुम्) प्रशंसा करने योग्य वेद को (इत) प्राप्त हो। हे (मनसस्पते) विज्ञान से पालन करने हारे (देव) सर्वजगत् प्रकाशक परमेश्वर आप (इमम्) प्रत्यक्ष अनुष्ठान करने योग्य (यज्ञम्) क्रियाकाण्ड से सिद्ध होने वाले यज्ञरूप संसार को (स्वाहा) क्रिया के अनुकूल (वाते) पवन के बीच (धाः) स्थित कीजिये। हे विद्वानो! उस विज्ञान से विशेष ज्ञान देने वाले परमेश्वर ही की नित्य उपासना करो॥

যজুর্বেদ ২/২১

पदार्थः -
(वेदः) वेत्ति चराचरं जगत् स जगदीश्वरः। विदन्ति येन स ऋग्वेदादिर्वा (असि) भवसि वा (येन) विज्ञानेन वेदेन वा (त्वम्) (देव) शुभगुणदातः (वेदः) जानासि वेत्ति वा (देवेभ्यः) विद्वद्भ्यः (वेदः) वेदयिता (अभवः) भवसि (तेन) विज्ञानप्रकाशनेन (मह्यम्) विज्ञानं जिज्ञासवे (वेदः) ज्ञापकः (भूयाः) (देवाः) विद्वांसः (गातुविदः) गीयते स्तूयतेऽनया सा गातुः स्तुतिस्तस्या विदो वक्तारः। कमिमनिजनि॰ (उणा॰१.७३) अनेन गास्तुताविस्यस्मात् तुः प्रत्ययः (गातुम्) गीयते ज्ञायते येन स गातुर्वेदस्तम्। गातुरिति पदनामसु पठितम् (निघं॰४.१) अनेन ज्ञानार्थो गृह्यते (वित्त्वा) लब्ध्वा (गातुम्) गीयते शब्द्यते यस्तं यज्ञम् (इत) प्राप्नुत (मनसः) विज्ञानस्य (पते) पालक (इमम्) प्रत्यक्षमनुष्ठितमनुष्ठातव्यं वा (देव) सर्वजगत्प्रकाशक (यज्ञम्) क्रियाकाण्डजन्यं संसारम् (स्वाहा) सुष्ठु आहुतं हविः करोत्यनया सा (वाते) वायौ (धाः) धापय धापयति वा। अत्र सर्वत्र पक्षान्तरे व्यत्ययेन प्रथमः। बहुलं छन्दस्यामाङ्योगेऽपि [अष्टा॰६.४.७५] इत्य[भावः॥ अयं मन्त्रः (शत॰१.९.२.२१-२८) व्याख्यातः॥

भावार्थ - हे विद्वान् मनुष्यो! तुम लोगों को जिस वेद जानने वाले परमेश्वर ने वेदविद्या प्रकाशित की है, उसकी उपासना करके उसी वेदविद्या को जान कर और क्रियाकाण्ड का अनुष्ठान करके सब का हित सम्पादन करना चाहिये, क्योंकि वेदों के विज्ञान के विना तथा उसमें जो-जो कहे हुए काम हैं, उनके किये विना मनुष्यों को कभी सुख नहीं हो सकता। तुम लोग वेदविद्या से जो सब का साक्षी ईश्वर देव है, उस को सब जगह व्यापक मानके नित्य धर्म में रहो॥-(स्वामी दयानन्द सरस्वती) 

No comments:

Post a Comment

ধন্যবাদ

বৈশিষ্ট্যযুক্ত পোস্ট

যজুর্বেদ অধ্যায় ১২

  ॥ ও৩ম্ ॥ অথ দ্বাদশাऽধ্যায়ারম্ভঃ ও৩ম্ বিশ্বা॑নি দেব সবিতর্দুরি॒তানি॒ পরা॑ সুব । য়দ্ভ॒দ্রং তন্ন॒ऽআ সু॑ব ॥ য়জুঃ৩০.৩ ॥ তত্রাদৌ বিদ্বদ্গুণানাহ ...

Post Top Ad

ধন্যবাদ